Armoede

"Als ik moet stoppen, wat zegt de familie daar dan niet van?" Sjra Clerkx van Ondernemersklankbord Limburg krijgt dit soort vragen vaak te horen. Boeren die eigenlijk willen stoppen met hun bedrijf omdat het financieel allemaal niet meer te doen is, schamen zich. Ze blijven er daarom maar mee doorgaan, totdat het faillissement wordt uitgesproken en alle hulp te laat is.

Hij herinnert zich gevallen waarvan het inderdaad bijna te laat was. "Ik heb de touwen zien hangen. Met de strop er al aan. Ik ben geen psycholoog, dus schakelen we maatschappelijk werk in. Maar het tekent de ernst van de situatie." Volgens Clerkx kampen twee van de tien boeren bij wie hij langs is geweest met suïcidale gedachten. Ook hennepkwekerijen is hij meerdere keren tegengekomen tijdens zijn werk. "Wanneer boeren de wanhoop nabij zijn, snap ik dat ze grijpen naar dit soort oplossingen. Maar het zijn natuurlijk geen oplossingen."

Daling
Armoede onder boeren. Wat weten we er eigenlijk van? Hoe ernstig is het? Sinds 2000 zijn er bijna 3200 agrarische bedrijven opgehouden te bestaan in Limburg, een daling van 46 procent. Daarmee staat Limburg op een derde plek in Nederland. Door noodlijdende situaties zien boeren vaak geen andere uitweg dan te stoppen met hun bedrijf of het te verkopen. Pijnlijk, want dat bedrijf zit vaak al generaties in de familie.

Volgens Clerkx is het armoedeprobleem onder agrariërs in Limburg groot, hij schat zelf in dat er ongeveer tweeduizend boeren in financiële problemen zitten. Met zijn club adviseurs staat hij sinds twee jaar deze boeren bij. Gratis. "De boeren die het echt moeilijk hebben, kunnen professioneel advies niet betalen. Zo schrijnend is de situatie." Naar eigen zeggen heeft Clerkx met 35 vrijwillige adviseurs de afgelopen twee jaar 150 boeren in Limburg geholpen tegen de financiële nood. 

Romantisch beeld
Dat is hard nodig, vindt hij. "Het romantische beeld dat over boeren nog altijd geschetst wordt, klopt niet. Het is keihard werken, en vooral ondernemen. Juist dat is het zwakke punt van vooral oudere boeren. Zij hebben het bedrijf van hun ouders overgenomen, werken al jaren op hun manier en veranderen daar vrijwel niks aan. Ze zijn gedwongen ondernemer geworden, maar echt kennis over ondernemen hebben ze niet."

Daarbij komt dat de agrarische sector van oudsher een gesloten wereld is. De boer verlaat niet graag zijn erf, is dag en nacht bezig met zijn bedrijf. En voor wat? "Eten staat er altijd op tafel, dat hebben ze voor handen. Maar verder hebben boeren niet veel te besteden. Ik kom vaak bij boeren, dan zie ik dat er geen verf op de deur zit. Dat het erf slecht is onderhouden of dat het welzijn van dieren niet wordt nageleefd. Het zijn signalen dat boeren het moeilijk hebben, dat ze misschien zelfs in armoede leven. Ook geestelijke armoede, want buiten hun bedrijf hebben ze niks."